Najaar 2014
Praktijkvoorbeelden "Beter Benutten 2 wil vooral weten: voor welk probleem biedt de maatregel een oplossing?"
- Regio Groningen-Assen: Werkgeversaanpak
- Twente Mobiel beloont fietsers
- Werkgevers doen graag iets met fietsen in Leeuwarden
- Regio IJmond
- Regio Maastricht
Regio Groningen-Assen: Werkgeversaanpak
Deelnemende bedrijven aan Ga slimmer reizen & werken in de regio Groningen- Assen verminderden in twee jaar tijd het aantal autokilometers in de spits met 17 procent. Die prestatie is voor een deel op het conto van fietsmaatregelen te schrijven.
Iets meer dan de helft van de bespaarde autokilometers is te danken aan de overstap op een ander vervoermiddel, de helft daar weer van is een overstap op fiets en e-bike. Bedrijfsverhuizingen hebben ook een rol gespeeld. Zo is GasTerra van een bedrijventerrein aan de rand van Groningen naar een locatie naast het station verhuisd. Van 200 parkeerplaatsen ging het bedrijf terug naar 20 parkeerplaatsen.
Het geheim van Groningen-Assen zit vooral in de ‘werkgeversaanpak’, ongeveer 40 grote bedrijven met in totaal meer dan 40.000 werknemers doen mee in het streven de bereikbaarheid te verbeteren. Iduna Jongsma, marketingadviseur van het publiek-private samenwerkingsverband Ga slimmer reizen & werken: ‘Uitgangspunt is dat werkgevers vooral zelf aan het werk gaan, wij helpen alleen met kennis en kunde.’ De regio als geheel heeft als doel de bereikbaarheid te verbeteren, maar elk bedrijf heeft ook eigen doelen. Jongsma: ‘Ze willen bijvoorbeeld vergroenen, kosten besparen, gezondere werknemers. Bij elk bedrijf passen bepaalde maatregelen en samen zorgen al die bedrijven voor minder kilometers in de spits.’
Fietsmaatregelen scoren heel goed. Jongsma: ‘Inmiddels is het eigenlijk zo dat alle werkgevers ‘iets met fietsen doen’.’ DUO, de uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Onderwijs, heeft bijvoorbeeld een fietsenmaker in huis. Het UMCG, het academisch ziekenhuis in Groningen, doet al jaren veel aan fietsstimulering. De fiets-van-de-zaak-regeling is door heel veel werkgevers gebruikt. Nu wijst Ga slimmer reizen & werken op de mogelijkheden de regeling door te zetten in de Werkkostenregeling (WKR).
Sinds januari heeft de regio een speciale e-bike-regeling. Een werknemer krijgt 250 euro terug als hij een e-bike aanschaft en belooft twee dagen per week naar het werk te fietsen. De eerste resultaten zijn heel goed, zegt Jongsma. Er zijn al zo’n 500 e-bikes aangeschaft via de regeling.
Ongeveer de helft van deze werknemers heeft nu een enquête ingevuld. Daaruit blijkt dat de gemiddelde afstand van huis naar werk (enkele reis) 14 kilometer is. 73 procent rijdt een afstand tussen de 6 en 20 kilometer, 16 procent rijdt zelfs afstand van meer dan 20 kilometer.
Bereikt de aanpak in Groningen en Assen inmiddels een grens, fietst iedereen die kan fietsen? Jongsma: ‘Dat denk ik nog niet.
Wat ik wel hoor is dat er op sommige werklocaties een grens bereikt is aan het aanbieden van voorzieningen. Er zit natuurlijk wel een grens aan het maximum aan fietsparkeerplekken dat je kunt bouwen. En als je kunt bijbouwen als werkgever, hangt daar ook een prijskaartje aan.’
Twente Mobiel beloont fietsers
Twente Mobiel, de organisatie die slim reizen stimuleert in de regio Twente, bedacht dit jaar een manier om zowel nieuwe als bestaande fietsforenzen te belonen. Een buddysysteem noemt René Teeuwen, projectleider van de fietsactie bij Twente Mobiel, het: ‘We hebben de afgelopen jaren veel acties gedaan die automobilisten beloonden die hun auto lieten staan. Daarop kregen we heel vaak te horen dat de huidige fietsers die het goede gedrag al vertoonden, nooit een beloning kregen. Toen hebben we samen met een aantal werkgevers dit buddysysteem bedacht.’
Het werkt zo. Een fietsende werknemer haalt een autorijdende werknemer over te gaan fietsen. Die automobilist registreert zich en krijgt 3 euro per dag op woon-werkafstanden tot 8 kilometer, 4 euro op afstanden tussen de 8 en 15 kilometer en 5 euro op afstanden van meer dan 15 kilometer. De aanbrenger (de fietser) krijgt iedere keer dat de automobilist fietst 1 euro per dag. Als fietser mag je maximaal 4 automobilisten ‘voor je laten fietsen’. Om de beloning te krijgen moet de deelnemer minimaal 21 keer in een half jaar op de fiets komen. Vaker dan 88 keer in een half jaar wordt niet beloond.
De automobilist vult op een persoonlijke website in of hij die dag fietst of niet, hij krijgt een bandje aan zijn fiets. Twente Mobiel stuurt steekproefsgewijs een student de stalling in om te controleren of de fiets er staat. Ook is er een speciale app voor de registratie.
Belangstelling is er volop, vertelt Teeuwen, er zijn 600 deelnemende automobilisten en 400 ‘aanbrengende fietsers’. Vooral de beloning kost natuurlijk wat, maar volgens Teeuwen is het een kosteneffectieve maatregel. ‘Het is een maatregel die de doelgroep volledig bereikt, een echte overstap van auto naar fiets.’
Het aandeel fiets in het woon-werkverkeer is volgens Teeuwen al hoger dan het landelijk gemiddelde, daardoor wordt het steeds moeilijker om er fietsers bij te krijgen. ‘Het leuke van het buddysysteem is dat fietsers als het ware op jacht gaan in hun eigen bedrijf om autorijdende collega’s te vinden die willen fietsen.’
Werkgevers doen graag iets met fietsen in Leeuwarden
Sinds 2010 werken overheid en bedrijven rond Leeuwarden aan het terugdringen van het autoverkeer in de spits. Grote werkgevers, zoals De Friesland Zorgverzekeraar en het Centraal Justitieel Incassobureau, zagen van meet af aan veel in stimuleren van het fietsgebruik, zegt projectleider Hayo van der Meer van Werk Slim Reis Slim. ‘Werkgevers doen graag iets met fietsen. Bedrijven hebben minder parkeerplaatsen nodig, voor de vitaliteit van medewerkers is het goed.’
Het doel van Leeuwarden was 5 procent minder autoverkeer in de spits. De laatste onderzoeken laten zien dat er 3 procent minder spitsverkeer is. Van der Meer: ‘Als regio zijn we vrij laat van start gegaan. Gedragsverandering is iets dat tijd nodig heeft, daarom ben ik optimistisch het toch te gaan halen.’ Van der Meer schat dat de helft van de afname van het spitsverkeer te danken is aan een overstap op de fiets. De andere helft vooral aan maatregelen om ‘slimmer’ te werken (op andere tijden of thuis).
In Leeuwarden wordt voor het vierde jaar achtereen de campagne Rij 2 op 5 aangeboden. Deelnemende bedrijven, inmiddels 44, kunnen daarbij steeds 2 à 3 weken e-bikes uitproberen, Van der Meer: ‘Dat slaat heel goed aan. We bieden het nu ook aan op twee kleinere bedrijventerreinen waar meer MKB zit.’ Via Werk Slim Reis Slim kunnen werknemers korting krijgen op de aanschafprijs van een fiets of een e-bike. Van der Meer: ‘Werkgevers hebben daar soms een renteloze lening bijgevoegd, dan kan je als werknemer in drie jaar je eigen e-bike bij elkaar fietsen.’
De e-bike blijkt populair in Leeuwarden. Van der Meer vertelt dat bij de gemeente Leeuwarden voorheen 5 e-bikes in de fietsenstalling stonden, nu zijn dat er 50. Ook andere werkgevers als het Medisch Centrum Leeuwarden en ING zien stijgend fietsgebruik door de e-bike. Van der Meer: ‘In het woon-werkverkeer is een afstand van 15 tot 20 kilometer goed te doen op een e-bike.’
Dat fietsen een goed alternatief is, heeft ook te maken met het ov-aanbod. Van der Meer: ‘Voor veel werknemers is het ov geen alternatief. Als je mazzel hebt, woon je in een dorp waar één keer per uur een bus komt. Dan is de e-bike aantrekkelijker.’
In Leeuwarden verwachten ze ook veel van Park+Bike: parkeren aan de rand van de stad en de laatste 3 of 5 kilometer fietsen. De komende tijd gaat de projectorganisatie fietskluizen plaatsen op vijf P+R-terreinen rond de stad. Zo worden de 30 fietskluizen die nu op P+R-terrein Goutum staan, uitgebreid met 17. Daarnaast worden 20 ‘fietsboxen’ aangeboden, dat zijn kluizen voor vijf fietsen. Bedrijven kunnen een fietsbox huren inclusief fietsen. Als extra worden ze in de huiskleuren van het bedrijf gespoten en voorzien van een bedrijfslogo. Friesland Campina heeft de eerste drie gereserveerd, goed voor 15 plekken.
Regio IJmond
Ook in andere regio’s zijn er initiatieven om fietsers te belonen in het woon-werkverkeer. Zo is er in de IJmond de campagne Goed op weg met de fiets. Deze campagne lijkt een beetje op die in Twente. Hierbij krijgen ‘nieuwe’ fietsers 10 cent of 15 cent per kilometer (er is een zomer- en een wintertarief). Ze beloven minstens één keer in de twee weken op de fiets te komen. Nieuwe fietsers kunnen worden gekoppeld aan een ‘ambassadeur’. Dat is een collega die voor het begin van de campagne al meer dan de helft van zijn werkdagen met de fiets naar het werk reisde. De ‘ambassadeur’ krijgt 5 cent voor elke kilometer die een door hem op de fiets gehesen collega fietst. Een ambassadeur mag maximaal 3 fietsers aanbrengen.
Regio Maastricht
In Maastricht werkt het systeem met een speciale app: de Burn Fat Not Fuel app. Werknemers kunnen daar maximaal 10 cent per woon-werkkilometer verdienen als ze op de fiets komen.
